Ελληνορωμαϊκή Μουσική

Ευχαριστώ τον πρωτοψάλτη Σπάρτης Παναγιώτη Τζανάκο γιατο ενδιαφέρον του και την εμπιστοσύνη σε όλα τα "παράξενα" για το αρμονικό ζήτημα που έχω ανακαλύψει. Η γνώμη του μετράει πολύ για μένα επειδή ο ίδιος είναι φορέας μεγάλης ψαλτικής παράδοσης. Συνεχίζω πάντα έχοντας αφετηρία την προφορική μας παράδοση η οποία έχει σώσει την αρχαία ελληνική - ρωμαίικη κληρονομιά ατόφια. 

Ο κανόνας του όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής «Προς Σε ορθρίζω» στην αργή του εκδοχή έχει προβληματίσει πολλούς σύγχρονους ψάλτες και μουσικοφίλους για τον τρόπο με τον οποίο ψάλλεται, ποια αρμονία ακολουθεί ο ήχος ήτοι ποια διαστήματα θα ακολουθήσει ο ψάλλων. Ο σύγχρονος ψάλτης των ωδείων που έχει διδαχθεί την σύγχρονη θεωρία με «σκληρά» διαστήματα στον πλάγιο β εκ του Πα και «μαλακά» στον αυτόν ήχο εκ του Βου εδώ θα βρεθεί σε σύγχυση. Το δίλημμα θα προκύψει στην ωδή «Στήλην κακίας»,  η οποία είναι εξηγημένη από τον Χουρμούσιο εκ του Πα. Η ωδή αυτή ενώ ακολουθεί το ίδιο μέλος με την πρώτη, αν ακολουθήσουμε πιστά την θεωρία, θα πρέπει το πα-βου-γα να είναι μείζων τρίτη με βου-γα τουλάχιστον τριημιτόνιο. Ένα τέτοιο όμως άκουσμα είναι εκμελές,  κακόηχο και δύστροπο σε όποιον το επιχειρήσει. Στην παλαιά γραφή μαρτυρείται στην έναρξη κάθε τροπαρίου ο ήχος πλάγιος του δευτέρου. Δεν φαίνεται να διαφοροποιείται πουθενά το μέλος του ειρμού «Προς Σε ορθρίζω» από το μέλος του ειρμού «Στήλην κακίας». Το πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι στην νέα μέθοδο δεν γίνεται σαφές πως κινούνται οι πλάγιοι ήχοι και ποια είναι η διαφορά τους από τους κυρίους ήχους. Αν μελετήσουμε τις παλαιές θεωρίες οι κύριοι ήχοι είναι «καθαροί» και «ανεξάρτητοι», ακολουθούν δικό τους αρμονικό σύστημα και έχουν δική τους πρωτογενή κλίμακα. Οι πλάγιοι ήχοι δεν είναι ένας ήχος ανεξάρτητος αλλά μίξη δύο ήχων. Έτσι στην περίπτωση μας ο πλάγιος του δευτέρου, όπως μας δείχνουν τα παλαιά κανόνια και η παραλλαγή, είναι μείξη πρώτου ήχου και δευτέρου. Κατά αυτήν την λογική ο δεύτερος (βου) είναι και πρώτος (Πα). Για να είναι και οι δύο ήχοι ταυτοχρόνως μοιράζονται το ίδιο μέγεθος τρίτης βου-δι ή (πα-γα). Στον δι ( γα) ο ήχος είναι δεύτερος και τρίτος άρα η τρίτη δι-ζω (γα-κε) είναι μείζονα. Ισχύει δηλαδή το αντίθετο από αυτό που μαθαίνουμε στα «κλασικά» διαγράμματα του πλαγίου του δευτέρου στα ωδεία. Στην Παραλλαγή όταν κατεβαίνουμε ψάλλουμε νεχέανες στον βου, όταν ανεβαίνουμε όμως τότε ο αυτός γίνεται νεανές. Έτσι όταν τριφωνεί από τον βου στον κε (από τον Πα στον Δι) ο νενανώ θα κάνει διά τεσσάρων συμφωνία. Όταν όμως το μέλος επιστρέφει πλαγιάζοντας τότε ο νενανώ χαμηλώνει και η μεσότητα του δευτέρου ήχου στον δι (γα) ταυτίζεται με την του πρώτου ήτοι με τον βαρύ τον ήχο(οι παλαιές θεωρίες γράφουν ότι ταυτίζεται η μεσότητα του δευτέρου με του πρώτου κι ότι ό πρώτος ήχος εστί και δεύτερος). Ο Βαρύς δηλαδή είναι ο μέσος δεύτερος. Έχουμε λοιπόν εναλλαγή μέσου δευτέρου με πλάγιο του δευτέρου. Δυστυχώς οι τρεις διδάσκαλοι θέλοντας να απλοποιήσουν τις κλίμακες έδωσαν διάγραμμα και διαστήματα μόνο για την περίπτωση του μέσου δευτέρου την οποία όχι και τόσο εύστοχα την είπαν πλάγιο του δευτέρου. Λοιπόν ο πλάγιος του δευτέρου έχει τρίτη μικρή, συνολικό μέγεθος πα-γα ίδιο με το πα-γα του πρώτου. Όλα αυτά θα παρουσιαστούν αναλυτικά και με τις πηγές σε εκτενέστερη εργασία που θα κοινοποιηθεί σύντομα πρώτα ο Θεός, όπου θα γίνεται αναλυτική εξήγηση της δύναμης των πλαγίων ήχων και του ορθού τρόπου της παραλλαγής. Καλή Ανάσταση σε όλους
Ευάγγελος Σολδάτος , ψάλτης του Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεωτόκου- Αγίου Χαραλάμπους Αδάμαντα Μήλου.

Πηγή ΟΦΕΛΠ:
Κανών τού Ορθρου της Μεγάλης Παρασκευής-ΠΕΤΡΟΥ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΟΥ Ερμηνεία-Επεξηγήσεις:Ευάγγελος Σολδάτος: Με ιδιαίτερη ικανοποίηση αναρτούμε ερμηνευτική προσέγγιση τού Κανόνος τού Ορθρου τής Μεγάλης Παρασκευής στην μελοποίηση σε αργό ειρμολογ...